Psychologische oorlogsvoering is een tactiek die zowel in traditionele als in digitale vorm wordt ingezet. Het doel van deze tactieken is het beïnvloeden en manipuleren van de meningen, emoties, attitudes en het gedrag van tegenstanders, neutrale partijen en bondgenoten. Terwijl traditionele of psychologische oorlogsvoering (PSYOPS) zich vaak manifesteert door middel van propaganda verspreid via radio, flyers, of televisie, heeft de digitale revolutie de reikwijdte en effectiviteit van deze operaties aanzienlijk vergroot.

Betekenis PSYOPS

Het begrip PSYOPS is afgeleid van “psychological operations” (psychologische operaties), en is een tactiek die wordt gebruikt om de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen te beïnvloeden. Het gaat erom informatie te verspreiden die is ontworpen om mensen op een bepaalde manier te laten denken of handelen, vaak om een politiek of militair doel te bereiken.

Digitale psychologische oorlogsvoering maakt gebruik van sociale media, nepnieuwswebsites, gehackte e-mails en andere digitale platforms om desinformatie te verspreiden, angst en verdeeldheid te zaaien, de publieke opinie te beïnvloeden en de strategieën van de tegenstander te verstoren. Deze tactieken kunnen bijzonder schadelijk zijn vanwege hun vermogen om zich snel en op een gerichte manier te verspreiden. Hierbij beïnvloeden ze de percepties en besluitvorming van individuen en groepen zonder dat deze zich bewust zijn van de manipulatie.

ESET-onderzoekers hebben onlangs Operation Texonto ontdekt, een desinformatie/psychologische operatie (PSYOPS) campagne waarbij spam e-mails als belangrijkste distributiemethode werden gebruikt. Via berichten in twee PSYOP-golven probeerden de Russische dreigingsactoren Oekraïense burgers te beïnvloeden en hen te laten geloven dat Rusland de oorlog aan het winnen is. De eerste golf vond plaats in november 2023 en de tweede eind december 2023. De inhoud van de e-mails ging over gebrek aan verwarming, medicijn- en voedseltekorten, wat typische thema’s zijn van Russische propaganda. Daarnaast zagen we dat de naam van Aleksej Navalny misbruikt op door cybercriminelen beheerde websites, zodat mensen sneller doorklikken.

Het gevaar van digitale psychologische oorlogsvoering

Het gevaar van digitale psychologische oorlogsvoering ligt in meerdere aspecten. Niet alleen verspreidt het desinformatie, maar ook de vervolgeffecten van desinformatie kunnen groot zijn. Wij hebben de mogelijke gevaren op een rijtje gezet:

  • Manipulatie van de publieke opinie: valse informatie kan leiden tot verkeerd geïnformeerde beslissingen door zowel burgers als leiders. Wat op zijn beurt de sociale verbondenheid kan ondermijnen, het vertrouwen in instituties wegneemt en de weg vrijmaakt voor vijandige actoren om hun doelen te bereiken.
  • Polarisatie en verdeeldheid: PSYOPS kunnen zorgen voor onderlinge polarisatie en verdeeldheid. Door het aanwakkeren van bestaande sociale en politieke spanningen kunnen deze operaties gemeenschappen verdelen, haat aanwakkeren en het moeilijker maken om gezamenlijk op te treden tegen gemeenschappelijke bedreigingen.
  • Beïnvloeding van verkiezingen: verkiezingen kunnen beïnvloed worden, doordat de publieke opinie gemanipuleerd wordt en hierdoor de uitslag mogelijk anders wordt. Hierdoor worden de fundamenten van de democratie ondermijnd.
  • Cyberaanvallen en sabotage: naast het verspreiden van desinformatie kan digitale oorlogsvoering ook worden gebruikt voor directe cyberaanvallen en sabotage. Dit kan variëren van het hacken van overheidsinstellingen en vitale infrastructuur tot het verstoren van communicatiesystemen en het saboteren van militaire operaties.
  • Internationale spanningen: digitale psychologische oorlogsvoering kan ook bijdragen aan het vergroten van internationale spanningen en conflicten. Door het verspreiden van vijandige propaganda en het uitvoeren van cyberaanvallen kunnen landen elkaars relaties verslechteren en escalatie bevorderen.
  • Psychologische gevolgen: PSYOPS kunnen ernstige psychologische effecten hebben op individuen. Langdurige blootstelling aan manipulatieve informatie kan leiden tot angst, stress en paranoïde gedachten.

Wat kun je doen?

Het is cruciaal om bewust te zijn van de risico’s van desinformatie en manipulatie, vooral op digitale platforms. Educatie over desinformatie, nepnieuws en de fabeltjesfuik kan helpen bij het ontwikkelen van een kritisch denkvermogen en helpt bij het herkennen van misleidende informatie. Met ongeveer een kwart van de wereldbevolking die in 2024 naar de stembus gaat, is het belangrijk om bronnen te verifiëren voordat je informatie deelt. Dit om een gezonde dosis wantrouwen te behouden ten opzichte van informatie die op sociale media circuleert. Het is aan individuen, gemeenschappen en overheden om gezamenlijk te werken aan het tegengaan van digitale psychologische oorlogsvoering en het beschermen van de integriteit van ons digitale leven.