Nepnieuws is aan de orde van de dag. Er worden bijvoorbeeld onwaarheden over de oorlog in Oekraïne verspreid. In dit artikel geven we je een aantal voorbeelden van waar je op kunt letten bij het bekijken van nieuws omtrent de oorlog in Oekraïne.
Door de digitale ontwikkelingen is sociale media een steeds belangrijker onderdeel geworden rondom de oorlog in Oekraïne. Via sociale media worden regelmatig halve waarheden en leugens verspreid om de buitenwereld te manipuleren. Nieuwsberichten, foto’s en video’s worden als krachtige wapens gebruikt in de informatieoorlog; deze worden gedeeld met het publiek over de hele wereld.
Verspreiding van nepnieuws op TikTok en Twitter
Tegenwoordig worden er mensen ingehuurd om op sociale media-platforms hun boodschap te verspreiden. Bedrijven zoals TikTok en Twitter hebben gezien hoe pro-oorlog accounts hun volgers met duizenden zagen toenemen. Twitter heeft meer dan 100.000 accounts verwijderd wegens overtreding van het spambeleid en van 50.000 accounts bepaalde inhoud verwijderd.
Rusland heeft het uploaden van nieuwe inhoud op TikTok geblokkeerd. Het is echter mogelijk om met een VPNEen VPN (Virtual Private Network) is een technologie die een beveiligde, virtuele tunnel tussen twee of meer netwerklocaties creëert. Het is een middel om de... Meer nieuwe video’s toe te voegen via de webversie van TikTok, maar dit gebeurt niet op grote schaal.
Vervalsingen op sociale media
Journalisten zijn hard bezig om het nepnieuws over de oorlog te ontkrachten. Het is soms lastig om nepnieuws te onderscheiden van het juiste nieuws. Om een beter beeld te geven over het nepnieuws wat er verspreid wordt met betrekking tot de oorlog in Oekraïne, geven we hier een overzicht van een aantal voorbeelden:
Deepfakes
Op 16 maart zijn op Twitter twee ‘deepfakes’ verschenen waarop te zien zou zijn hoe de Oekraïense en de Russische president de ‘overgave’ van Kiev aankondigt in een poging het verloop van de oorlog te wijzigen. De video’s zijn gemanipuleerde versies van echte video’s van persconferenties.
Wanneer de originele video wordt vergeleken met de bewerkte video, zijn gemakkelijk de inconsistenties te vinden tussen de lipbewegingen en de woorden. President Zelensky van Oekraïne bevestigde op zijn officiële Instagram-account ook dat de video’s nep zijn. Het is vaak moeilijk tot onmogelijk om een deepfake op het eerste gezicht als zodanig te herkennen. Vandaar dat het een veelgebruikte methode is die in wordt gezet als propaganda.
Beeldmateriaal uit een andere context
De afbeelding hierboven is echt, maar komt niet uit Oekraïne. Het is in feite een viering in 2016 van het 55-jarig bestaan van Yuri Gagarin in de ruimte, een getal dat deze kinderen probeerden na te maken. De foto is genomen in Kemerovo, Rusland, zoals kon worden bevestigd na een reverse image search. Door middel van reverse image search is te achterhalen waar de originele afbeelding vandaan komt.
Dezelfde techniek, waarbij videobeelden uit hun context worden gehaald, wordt zeer vaak gebruikt. In dit geval wordt een video van militaire vliegtuigen opgenomen in Moskou in 2020 voorgesteld als zijnde opgenomen in Oekraïne.
Valse livestreams
Livestreams hebben een onmiddellijk effect: ze vertellen verhalen in real time, we zien alles met onze eigen ogen gebeuren. Op TikTok is de realiteit echter niet wat het lijkt. Er zijn verschillende accounts gespot die nep livebeelden uitzenden met nagesynchroniseerde geluiden die meestal niets te maken hebben met de oorlog in Oekraïne. Om een beter beeld te geven, zijn in onderstaande filmpjes voorbeelden te zien.
Oorlogsfilms en videospelletjes hebben een bijna realiteitsgehalte gekregen. Nu worden ze gebruikt als echte oorlogsbeelden. De scènes hierboven komen uit ‘War of Chimeras’, een film uit 2017 van twee Oekraïense regisseurs. De video werd enkele duizenden keren gedeeld.
Hoe kun je nepnieuws herkennen?
Nepnieuws wordt een steeds belangrijker element in een informatieoorlog. Daarom is het belangrijk om kritisch te blijven en zelf nepnieuws te leren herkennen. In dit artikel geven we tips waar je op kunt letten bij het herkennen van nepnieuws:
