Het doorbreken van body shaming. Body shaming heeft invloed op mensen van alle leeftijden, maar voor kinderen zijn de gevolgen bijzonder zorgwekkend. Om dit probleem onder de aandacht te brengen, bespraken we body shaming en schoonheidsnormen met kinderpsycholoog Jarmila Tomkova. Wat is body shaming? En wat kunnen ouders doen om de negatieve effecten ervan te beperken?
Hoe zou je body shaming omschrijven?
Body shaming is elke vorm van vernedering met betrekking tot het lichaam. Dit kan gaan over het uiterlijk, de functie, de gezondheid of andere aspecten. Het kan soms verband houden met onvriendelijke opmerkingen, pesten, of zelfs haatdragende taal. Een belangrijk aspect is dat body shaming sterk verbonden is met onze cultuur. Elke samenleving heeft bepaalde ideeën over wat als mooi en wenselijk wordt beschouwd, en deze ideeën variëren sterk over de hele wereld. Wat als ideaal wordt gezien, verschilt in verschillende culturen. Het idee van schoonheid verandert ook in de loop der tijd. Maar deze opvattingen, hoe willekeurig ook, vormen vaak de basis voor body shaming. In de meeste gevallen draait het om het vergelijken van een persoon met deze stereotiepe norm.
Worden mensen van alle leeftijden door dezelfde stereotypen beïnvloed? Het lijkt soms alsof ouders meer beïnvloed worden door de stereotypen van hun eigen tijd dan door die van nu.
Ja, er zijn vaak verschillen tussen verschillende leeftijdsgroepen. Dit wordt vaak duidelijk wanneer we de meningen van ouders vergelijken met die van grootouders. In sommige gezinnen kunnen kinderen hun ouders bijvoorbeeld horen suggereren, direct of indirect, dat ze moeten afvallen. Tegelijkertijd horen ze opmerkingen van hun grootouders over hoe ze juist moeten aankomen.
Maar zowel opmerkingen van ouders als grootouders kunnen een negatieve invloed hebben op het zelfvertrouwen van het kind, toch?
Ja, eigenlijk wel. Door opmerkingen die iemands uiterlijk benadrukken, lijkt het alsof het acceptabel is om openlijk over iemands uiterlijk te oordelen. En soms zijn woorden niet eens nodig voor body shaming. Als een ouder bijvoorbeeld ziet dat hun kind aan het eten is en ze reageren daarop door te lachen of een bepaald gezicht te trekken, dan is dat ook een vorm van shaming. En soms kunnen zelfs goedbedoelde complimenten als body shaming worden ervaren. Bijvoorbeeld, als iemand tegen een kind zegt: “Het is goed om te zien dat je eet, je begint er eindelijk gezond en sterk uit te zien,” kan dat als een vriendelijke opmerking lijken, maar het kan het kind ook het gevoel geven dat hun lichaam te groot wordt, of dat er iets mis was met hen voorheen, en dat is nooit fijn om te horen.
Betekent dit dat zelfs positieve opmerkingen niet altijd goed zijn?
We moeten altijd voorzichtig zijn met het geven van complimenten over het uiterlijk van een kind. Zoals het voorbeeld hierboven laat zien, kan een goedbedoeld compliment een negatief effect hebben op het zelfvertrouwen van het kind. Het is belangrijk om te onthouden dat het uiterlijk van ons kind – positief of negatief – niet de belangrijkste eigenschap zou moeten zijn die we benadrukken.
Zijn er verschillen tussen online en offline body shaming?
Zowel online als offline is body shaming vaak negatief en kan het leiden tot gevoelens van onzekerheid, angst of zelfs depressie. Maar online kan body shaming een andere vorm aannemen.
Wat maakt online body shaming zo problematisch?
Online voelen mensen zich vaak minder verbonden met anderen, waardoor ze soms minder gevoelig zijn voor wat ze tegen anderen zeggen, vooral op sociale media. Elke negatieve opmerking kan uitnodigen tot meer kritiek en een domino-effect veroorzaken. Als we online iemand bekritiseren vanwege hun uiterlijk, verdwijnen die woorden niet zomaar; ze blijven voor iedereen zichtbaar. Hierdoor kan een opmerking niet alleen de bedoelde persoon kwetsen, maar ook anderen laten denken: “Ik lijk op deze persoon en ze worden belachelijk gemaakt. Betekent dit dat er iets mis is met mij?” Elke opmerking over uiterlijk draagt bij tot de algemene cultuur van body shaming. We moeten betere en meer bedachtzame digitale burgers zijn.
Betekent dit dat sociale media schadelijk zijn?
Niet per se. In feite kunnen sociale media een geweldige ruimte zijn voor bijvoorbeeld communicatie, creativiteit en ontwikkeling. Maar aan de andere kant bevatten ze ook problematische inhoud en omringen ze gebruikers met overdreven ideeën over schoonheid en onbereikbare perfectie. Bijvoorbeeld, voor-en-na foto’s zijn een veelvoorkomend bericht dat men online tegenkomt. Deze foto’s zijn vaak gerelateerd aan veranderingen van een lichaam, bijvoorbeeld door gewichtsverandering, sport of plastische chirurgie. Hoewel dit soort inhoud boeiend kan zijn voor de gebruiker, suggereert het dat we moeten veranderen om beter te zijn, om mooi te zijn en zelfs om gewoon “goed genoeg” te zijn.
Maar zelfs als iemand verandert, bereiken ze misschien nog steeds niet het ‘schoonheidsideaal’
Inderdaad, omdat de schoonheidsnormen die online worden gepresenteerd vaak volkomen onmogelijk zijn om te bereiken. De beelden die we op sociale media zien zijn vaak sterk bewerkt of verfraaid met filters. Dit creëert druk – zowel online als offline. Maar offline is er context die vaak ontbreekt op internet. Als een kind een bewerkte foto ziet, kunnen ze zich minderwaardig voelen omdat ze deze norm niet kunnen bereiken. Maar in de offline wereld zien ze ook mensen die er niet uitzien als supermodellen. De offline wereld herinnert ons aan de realiteit van mogelijke imperfecties, wat de druk verlicht.
Het gaat niet alleen om opmerkingen
Wanneer we aan body shaming denken, stellen we ons vaak negatieve opmerkingen voor die worden gemaakt door specifieke personen. Maar persoonlijk denk ik dat body shaming ook de creatie, handhaving en bevordering van onbereikbare schoonheidsnormen omvat. Het is de druk om er op een bepaalde manier uit te zien om niet alleen als mooi, maar ook als algemeen waardevol te worden beschouwd.
Welke preventieve maatregelen kunnen ouders nemen om body shaming en de effecten ervan op hun kinderen te bestrijden?
Ten eerste moet er met kinderen openlijk en eerlijk gesproken worden over body shaming en schoonheidsnormen. Uit mijn ervaring blijkt dat kinderen, vooral tieners, geïnteresseerd zijn in dit onderwerp. Ze moeten het onderwerp in zowel de offline- als online wereld behandelen. Wat betreft online , moeten ouders benadrukken dat het internet slechts een beperkt beeld van de realiteit biedt, en soms is zelfs dat beeld gemanipuleerd om er op een bepaalde manier uit te zien. Ouders moeten hun kinderen aanmoedigen om niet te veel tijd op sociale media door te brengen en selectief te zijn in wat ze online bekijken. Kinderen vergeten soms dat ze niet hoeven te voldoen aan de algoritmen of alles moeten consumeren wat hen wordt voorgeschoteld.
Als ouders kunnen wij kinderen helpen proactieve gebruikers te worden in plaats van passieve consumenten. We kunnen hen aanmoedigen om hun eigen grenzen te stellen, te kiezen wat ze willen zien en te vermijden wat hen negatief beïnvloedt. Als ze verantwoordelijk omgaan met internet, kunnen ze genieten van de vele voordelen die het online leven biedt, terwijl ze hun zelfvertrouwen behouden. Maar dit is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Om kinderen te ondersteunen bij selectief gebruik, kunnen ouders spreken over hun eigen ervaringen, hun gevoelens uitleggen en beschrijven hoe ze ermee omgaan. Dit zal kinderen helpen hun eigen triggers te herkennen en ze in de toekomst te vermijden.
Wat moeten kinderen doen als ze te maken krijgen met body shaming?
Als ze online het doelwit worden van body shaming , of zelfs als ze zien dat iemand anders wordt beschaamd , zijn er verschillende stappen die ze kunnen nemen. Ze kunnen de opmerking verwijderen of melden, de gebruiker blokkeren of zelfs een screenshot maken als de opmerking echt ongepast is en ze deze aan iemand, zoals een ouder of mogelijk een leraar, willen laten zien. Als ze zien dat iemand anders wordt beschaamd, kunnen ze hun steun aan die persoon aanbieden en laten weten dat ze niet alleen zijn. Aan de andere kant is proberen te argumenteren met de haters zelf meestal zinloos, dus kinderen zouden dat moeten vermijden.
Is een gezond zelfvertrouwen het beste tegengif tegen body shaming?
Ja, maar zelfs degenen die zelfverzekerd zijn, kunnen worden gekwetst door body shaming. Daarom moeten we kinderen aanmoedigen om te praten over hun ervaringen en gevoelens met hun ouders, broers en zussen, andere familieleden of vrienden. Ze zouden zich niet alleen met hun emoties moeten voelen. Wanneer ze iemand hebben waarop ze kunnen vertrouwen, zullen de woorden van hun leeftijdsgenoten of willekeurige vreemden op internet niet te zwaar wegen. We hebben vandaag veel van de risico’s besproken, maar de waarheid is dat het internet ook een plek kan zijn die ons helpt de wereld te verkennen, nieuwe vrienden te maken en ons allemaal dichter bij elkaar te brengen.
