// JavaScript Document Skip to main content

Het dark web klinkt voor veel mensen als iets uit een thriller-film; een verborgen deel van het internet waar hackers en criminelen zich ophouden. Maar het is meer dan dat. Het is een afgesloten deel van het internet dat je niet zomaar tegenkomt, met zowel legitieme als illegale toepassingen. In dit artikel lees je alles wat je over het dark web moet weten.

Hoe is het dark web ontstaan?

Het idee achter het dark web is niet ontstaan uit de cybercriminaliteit, maar bij onderzoekers en defensie. In de jaren negentig ontwikkelde het Amerikaanse Naval Research Laboratory TOR (The Onion Router) om internetverkeer te anonimiseren. Het doel was om inlichtingendiensten, diplomaten en activisten in gevaarlijke gebieden veilig te laten communiceren.

Later werd TOR vrijgegeven voor publiek gebruik, waardoor ook journalisten, mensenrechtenorganisaties en burgers in landen met strenge censuur toegang kregen tot anonieme communicatie.

De naam The Onion Router verwijst naar het technische principe: gegevens worden meerdere keren versleuteld (encryptie) en via verschillende servers als tussenstations verstuurd. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om de oorsprong van het verkeer te achterhalen.

Surface web, deep web en dark web: de drie lagen van het internet

Het internet dat wij dagelijks gebruiken, is maar het topje van de ijsberg. Onder het zichtbare deel schuilen nog veel grotere lagen, die minder toegankelijk of zelfs volledig afgeschermd zijn. Elk van die lagen heeft een eigen functie:

Surface web – het zichtbare internet
Dit is het deel dat we dagelijks gebruiken en dat via zoekmachines vindbaar is. Denk aan webshops, nieuwswebsites, sociale media en blogs.

Deep web – het afgeschermde internet
Dit veel grotere deel van het internet is niet via zoekmachines te vinden, maar wél legaal. Het bevat bijvoorbeeld internetbankieren, e-mail, cloudopslag, medische dossiers en interne bedrijfsnetwerken.

Dark web – het anonieme internet
Dit is een klein, afgesloten deel van het deep web. Je hebt er speciale software voor nodig, zoals de Tor-browser. Websites op het dark web zijn niet zichtbaar voor zoekmachines. Hier draait alles om anonimiteit, wat zowel bescherming kan bieden als misbruikt kan worden.

De eigenschappen die het dark web aantrekkelijk maken voor legitiem gebruik, maken het ook interessant voor misbruik. Illegale handel, fraude en oplichting komen er veel voor. Niet alles wat er te vinden is, is echt; veel websites zijn bedoeld om bezoekers geld af te troggelen zonder ooit te leveren wat ze beloven. Toch kunnen ook zulke scams grote maatschappelijke gevolgen hebben, omdat ze mensen met gevaarlijke intenties aantrekken.

Waarom zijn criminelen moeilijk op te sporen op het dark web?

Opsporingsdiensten hebben wereldwijd al meerdere illegale websites offline gehaald. Denk aan marktplaatsen waar drugs, wapens en gestolen gegevens werden aangeboden. Bekende voorbeelden zijn Archetyp Market en AlphaBay. Toch is het een kat-en-muisspel: na sluiting duiken vaak snel nieuwe sites op.

De anonimiteit is ingebouwd in de techniek. TOR en vergelijkbare netwerken leiden verkeer via meerdere servers verspreid over de hele wereld. Geen enkele server kent het hele pad van afzender naar ontvanger. Gecombineerd met versleuteling en betalingen in cryptovaluta zoals bitcoin maakt dit het traceren van daders extreem lastig.

Opsporingsdiensten hebben vaak maanden- of jarenlang digitaal speurwerk nodig om de identiteit van gebruikers te achterhalen.

Legitieme redenen om het dark web te gebruiken

Het dark web heeft, zoals hierboven genoemd, ook belangrijke legitieme toepassingen, zoals het beschermen van journalisten, activisten en klokkenluiders in landen met zware censuur.

Anoniem kunnen internetten is voor veel mensen in vrije, democratische landen misschien geen noodzaak, maar in onderdrukkende regimes kan het letterlijk van levensbelang zijn. In landen waar de overheid het internet zwaar censureert of controleert, worden nieuwswebsites geblokkeerd, sociale media gecensureerd en online kritiek op de machthebbers kan leiden tot arrestatie.

Het ontmantelen van het systeem zou ook deze gebruikers treffen. Daarnaast is het dark web is geen enkele server die je kunt uitschakelen. Het is een opgesplitst netwerk dat verspreid is over duizenden computers wereldwijd. Er is geen centrale beheerder die kan besluiten het netwerk te stoppen. Daarom richten opsporingsdiensten zich op het uitschakelen van specifieke illegale sites of het oppakken van criminelen, niet op het verwijderen van het hele netwerk.

De verleiding via social media

Op platforms zoals TikTok, YouTube en Reddit zijn ontzettend veel video’s te vinden waarin het dark web wordt neergezet als iets mysterieus, spannends of zelfs avontuurlijks. Sommige video’s bevatten zelfs een stap-voor-stap uitleg over hoe je er zelf op kunt komen. Vooral jongeren, die nieuwsgierig zijn en wellicht weinig besef hebben van de risico’s, kunnen hierdoor de stap zetten om het uit te proberen.

Het probleem is dat deze nieuwsgierigheid gevaarlijk kan zijn zonder kennis van de gevolgen. Een paar klikken kunnen leiden naar schokkende inhoud, oplichting of contact met personen met verkeerde bedoelingen. Daarom is open gesprek en goede voorlichting cruciaal, niet om bang te maken, maar om duidelijk te maken dat sommige delen van het internet simpelweg niet voor iedereen geschikt zijn.

Begrip als schild in de digitale wereld

Het dark web is geen spannende thriller-film, maar dus ook geen onschuldig Disney-verhaal. Het is een deel van het internet dat zowel levens kan beschermen als ontwrichten. Voor de meeste mensen is er geen reden om het te bezoeken. Maar weten dat het bestaat, hoe het werkt en welke rol het speelt in onze samenleving, maakt ons digitaal sterker.