Afgelopen week zijn twee Nederlandse tieners van 17 jaar gearresteerd op verdenking van spionage. Ze zouden via een Telegram-groep in contact zijn gekomen met een pro-Russische hackerIemand die systemen wil proberen te doorgronden puur en alleen om zijn of haar nieuwsgierigheid te bevredigen. Hackers willen graag weten hoe bepaalde zaken werken.... en kregen opdrachten die ze uitvoerden in Den Haag, waarbij ze onder andere gebruikmaakten van een zogenoemde wifi-sniffer; een apparaat of app die in kaart brengt welke wifi-netwerken in de omgeving actief zijn en soms ook data kan onderscheppen.
Voor hun ouders kwam dit als een enorme schok: gewone scholieren, die naast school en sport ineens bleken te zijn ingezet voor spionageklussen. Het incident laat zien hoe snel en ongemerkt jongeren betrokken kunnen raken bij activiteiten met grote gevolgen. In dit artikel vertellen we meer over hoe Rusland jongeren via Telegram inzet voor spionage.
Hoe jongeren worden benaderd via Telegram
Telegram is een populaire chatapp. Je kunt er berichten sturen, groepen vormen en grote kanalen volgen, net als bij WhatsApp, maar met meer vrijheid en anonimiteit.
Maar hoe worden jongeren benaderd via Telegram? Die aanpak is vaak doortrapt. Jongeren komen in contact met een groep die er onschuldig uitziet, bijvoorbeeld gericht op hacken1. Actie om in of bij een computer, netwerk, hardware of software te komen. Als men dat ongevraagd of zonder geldige reden doet, is zo’n... Meer, gamen of technologie. Daar verschijnt een bericht met een ‘onschuldig’ klusje: een app testen, ergens foto’s maken of een stukje code uitproberen. Soms wordt er een beloning beloofd in de vorm van geld of cadeautjes. Voor de jongere lijkt het spannend en onschuldig, maar stap voor stap worden de opdrachten serieuzer. Uiteindelijk kunnen ze ingezet worden voor spionage in Nederland, zonder dat ze zich bewust zijn van de gevolgen.
Waarom Telegram hét kanaal is
Telegram is een populaire app onder jongeren in Nederland.
- Moeilijker te traceren is dan bijvoorbeeld WhatsApp of Messenger.
- Grote open groepen en kanalen biedt waar jongeren makkelijk binnenlopen.
- Functies heeft voor versleuteling, anonieme accounts en zelfvernietigende berichten, waardoor het lastig is voor opsporingsdiensten om mee te kijken.
Juist deze eigenschappen maken het aantrekkelijk voor buitenlandse diensten zoals Russische groeperingen. Ze kunnen jongeren benaderen zonder dat dit meteen zichtbaar is voor ouders of autoriteiten. Voor kwaadwillenden is Telegram daardoor hét kanaal om jongeren te ronselen, die eenmalig een klus doen en daarna makkelijk te vervangen zijn.
De risico’s voor jongeren
Wat begint als een spannend avontuur kan al snel omslaan in een nachtmerrie. Mogelijke risico’s zijn:
- Juridisch: In Nederland geldt een aangescherpte wet tegen statelijke inmenging. Wie in heimelijke samenwerking met een buitenlandse mogendheid de nationale belangen schaadt, kan tot acht jaar cel krijgen.
- Maatschappelijk: een strafblad kan toegang tot opleidingen of banen ernstig beperken.
- Persoonlijk: schaamte, angst en schuldgevoelens kunnen zwaar wegen, zowel bij de jongeren zelf als bij hun familie.
Het is belangrijk dat jongeren begrijpen dat een kleine opdracht via Telegram enorme consequenties kan hebben.
Wat jongeren zelf kunnen doen om veilig te blijven
Voor jongeren geldt: wees kritisch en denk na voordat je reageert. Neem geen opdrachten aan van onbekenden via Telegram, ook niet als ze spannend of onschuldig lijken. Vraag jezelf altijd af: wie vraagt dit en waarom? Twijfel je, bespreek het met iemand die je vertrouwt, zoals je ouders, een docent of een vriend. Het belangrijkste om te onthouden: je bent geen wegwerpagent. Laat je niet gebruiken door mensen die jouw nieuwsgierigheid of talent misbruiken voor hun eigen doeleinden.
Digitale veiligheid begint met een gesprek
Deze zaak staat niet op zichzelf. In Duitsland zijn vergelijkbare gevallen bekend. De overheid startte zelfs een campagne op Instagram en TikTok: “Word geen wegwerpagent”. Dat laat zien dat deze tactieken op grotere schaal worden ingezet en op verschillende platformen. Ook in Nederland is het cruciaal dat jongeren, ouders en scholen alert blijven.
Als belangrijkste tip: blijf in gesprek met kinderen en maak digitale veiligheidEen situatie waarin je geen schade hebt of krijgt door verstoring of uitval van ICT. Lees verder: De 10 meest gestelde vragen over online... Meer net zo bespreekbaar als fysieke veiligheid. Vraag regelmatig waar je kinderen online mee bezig zijn, bespreek samen de risico’s én de mogelijke juridische gevolgen. Door open en eerlijk contact te houden, kun je veel beter voorkomen dat nieuwsgierigheid of goedgelovigheid verandert in serieuze en levenslange problemen.
