Hybride oorlogsvoering: geen reden voor paniek, wel voor bewustzijn
De wereld van oorlog en conflict is veranderd. Waar vroeger tanks en soldaten het slagveld domineerden, gebeurt strijd vandaag de dag vaak op haast onzichtbare manieren. Hybride oorlogvoering is een tactiek waarbij staten niet direct militair ingrijpen, maar via digitale aanvallen, desinformatieMisleidende of afleidende informatie die men met opzet verspreidt. en economische sabotage hun doelen bereiken.
Rusland past deze strategie bijvoorbeeld toe door middel van cyberaanvallen, verstoring van satellietsystemen en het verspreiden van nepnieuws. Dit heeft niet als doel om een land fysiek te verwoesten, maar om chaos te zaaien en onzekerheid te creëren. Hoe subtieler de aanvalActie waarbij iemand met opzet de beveiliging probeert uit te schakelen of te omzeilen om in een digitaal systeem te komen., hoe effectiever deze kan zijn: wanneer mensen hun eigen overheid, media of technologie niet meer vertrouwen, is de eerste slag al gewonnen.
“Het gaat bij hybride oorlogsvoering niet om vernietiging, maar om het creëren van chaos,” zegt Dave Maasland bij Jinek. Bekijk de hele uitzending hier.
Hoe kwetsbaar is Nederland?
Nederland is een belangrijk digitaal knooppunt in Europa, met datacenters, internationale haveninfrastructuur en een sterke cybersecurity-sector. Dit maakt ons een aantrekkelijk doelwit voor staten die hybride oorlogsvoering gebruiken om invloed uit te oefenen. Denk aan:
- Cyberaanvallen op infrastructuur, zoals energie- en telecomnetwerken, waardoor de economie kan worden ontregeld.
- Desinformatiecampagnes, die verkiezingen beïnvloeden en maatschappelijke polarisatie versterken.
- Cybercrime en afpersing, waarbij criminele groepen strategisch worden ingezet om financiële en maatschappelijke schade aan te richten.
Hoewel we misschien nog geen tanks aan onze grens zien, betekent dit niet dat we geen doelwit zijn. De dreigingIets wat gevaar of schade kan opleveren voor een organisatie. Bijvoorbeeld een storing, reputatieschade of financieel verlies. is niet gericht op vernietiging, maar op ontwrichting en het ondermijnen van vertrouwen.
“Er is geen magische knop waardoor opeens alle stroom uitvalt, maar we moeten meer van dit soort acties blootleggen. Niet om angst te zaaien, maar om juist te investeren in digitale weerbaarheid,” aldus Dave Maasland
Moeten we bang zijn dat vliegtuigen neerstorten?
Een veelgehoorde angst bij digitale oorlogsvoering is dat cruciale systemen zoals vliegtuignavigatie en elektriciteitsnetwerken massaal kunnen uitvallen. Dit scenario is echter onwaarschijnlijk. Hybride aanvallen zijn juist zo ontworpen dat ze verwarring en verstoring veroorzaken, zonder directe escalatie.
Rusland gebruikt bijvoorbeeld technieken zoals GPS-jamming (het verstoren van signalen) en spoofingIemand misleiden door te doen alsof je iemand anders bent. Er zijn veel soorten spoofing. Een aanvaller kan zich in een email voordoen als een... (het uitzenden van nepdata) om navigatie te beïnvloeden. Dit kan militaire eenheden in verwarring brengen of financiële transacties verstoren, maar het is niet voldoende om vliegtuigen letterlijk uit de lucht te laten vallen. Luchtvaart heeft systemen en veiligheidsprotocollen om met dergelijke verstoringen om te gaan.
Verstoringen kunnen dus wel impact hebben, maar onze infrastructuur is ontworpen om veerkrachtig te zijn. Paniek is niet nodig, alertheid wel.
Luistertip:
Wat kun je zelf doen?
Hoewel overheden en bedrijven maatregelen nemen om Nederland weerbaar te maken tegen hybride dreigingen, is onze eigen digitale veerkracht minstens zo belangrijk. Hier zijn enkele praktische stappen die iedereen kan nemen:
- Herken desinformatieMisleidende of afleidende informatie die men met opzet verspreidt.: Wees kritisch op nieuwsberichten en controleer bronnen voordat je iets deelt. Herken daarnaast ook trollen en botaccounts die nepnieuws en polarisatie aanwakkeren.
- Denk na over digitale afhankelijkheid: Vertrouw niet blind op één systeem of dienst, maar zorg voor alternatieven. Sla belangrijke bestanden op een extra plek op, zoals een harde schijf of een andere cloudopslag. Gebruik naast WhatsApp ook een tweede berichtenapp, zoals Signal. Probeer eens een andere browser dan je gewend bent, zoals Firefox of Edge. Kleine aanpassingen maken je minder kwetsbaar als er iets uitvalt.
- Bescherm je digitale communicatie: Gebruik veilige berichtenapps en versleutelde e-maildiensten voor het versturen van gevoelige informatie. Denk bijvoorbeeld aan Signal.
- Wees waakzaam voor phishingPhishing is een type cyberaanval waarbij een cybercrimineel, meestal via e-mail, sms of andere berichtendiensten, contact met je opneemt met het doel je persoonlijke informatie... Meer: Klik niet zomaar op links in verdachte e-mails en wees alert op pogingen tot oplichting. Actuele onderwerpen worden namelijk vaak misbruikt als een onderwerp voor phishingPhishing is een type cyberaanval waarbij een cybercrimineel, meestal via e-mail, sms of andere berichtendiensten, contact met je opneemt met het doel je persoonlijke informatie... Meer. Zoals de ‘gratis’ noodpakketten van de overheid.
Samen sterk tegen hybride dreigingen
Hybride oorlogvoering is een strijd om controle, perceptie en economie – maar het is geen reden voor paniek. Door ons bewust te zijn van de dreigingen en samen te werken aan digitale weerbaarheid, kunnen we de chaosstrategie van tegenstanders ontmantelen. Angst is immers geen strategie, maar veerkracht en bewustzijn wel.
